Gegevens

Adres:	Rijksstraatweg 230, 1115 AV Duivendrecht
Kadastraal nr.	Sectie B perceel 3371
Gemeente:	Ouder Amstel
Bouwjaar:	1840-1843
Archtitect	R. van Zoelen
Oorspronkelijke functie:	Pastorie
Huidige functie:	Pastorie
Datum van opname:	11-05-2017

Kadastrale Kaart

Waardering

Cultuurhistorische waarde

De Pastorie te Duivendrecht is, samen met de R.K. Urbanuskerk, onderdeel van het religieuze verleden van het voormalige lintdorp Duivendrecht. De pastorie en de kerk hebben van oorsprong een belangrijke sociale functie in het dorp. Om voornoemde redenen kan aan de Pastorie een hoge cultuurhistorische waarde toegekend worden.

Stedenbouwkundige, landschappelijke en ensemble waarde

De kerk en de pastorie liggen aan en zijn georiënteerd op de Rijksstraatweg en maken de oorspronkelijke functie van de Rijksstraatweg als voormalige doorgangsweg herkenbaar. In tegenstelling tot het huidige stedelijke karakter van Duivendrecht, waar grootschalige infrastructuur dwars doorheen loopt, is de directe omgeving van de pastorie nog relatief open, groen en dorps. De pastorie is samen met de kerk, de naastgelegen boerderijen en het achterliggende weiland van groot stedenbouwkundig en landschappelijk belang.

Bijzonderheid en zeldzaamheid

De stedenbouwkundige situatie rondom de pastorie is uniek te noemen. Hier ontmoeten de geschiedenis van Duivendrecht en de vooruitgang van de 20^e eeuw elkaar. De dorpse omgeving met een kerk, een pastorie, boerderijen en weilanden bestaat naast de stedelijkheid van het station met zijn infrastructuur. Het contrast op deze plek is groot en daardoor wordt de loop van de geschiedenis zichtbaar.

In de pastorie zelf gaat een bouwkundige gelaagdheid schuil die vermoedelijk teruggaat tot de waterstaatskerk van 1840-1843. Nader bouwhistorisch onderzoek zal moeten uitwijzen welke onderdelen van het gebouw onderdeel zijn van deze vroegste fase en in hoeverre dit invloed heeft op de zeldzaamheidswaarde van het gebouw.

Gaafheid

Het interieur en het exterieur zijn sinds de ingebruikname als pastorie in grote lijnen gaaf behouden gebleven. De voormalige Waterstaatskerk is niet meer als zodanig herkenbaar, nader bouwhistorisch onderzoek is gewenst om de geschiedenis van dit pand in kaart te brengen.

Zicht op de Urbanuskerk en de Rijksstraatweg richting het noorden, datum onbekend, collectieVereniging Historisch Duivendrecht.

Korte historie

De dorpskern Duivendrecht is ontstaan tijdens de middeleeuwse veenontginning. Duivendrecht heeft zich ontwikkeld langs de vroegere Duivendrechtsche Laan, de huidige Rijksstraatweg. De lintbebouwing was agrarisch van karakter en werd gedomineerd door boerderijen. Al in de 14^e eeuw ontstond op het perceel van de Urbanuskerk een houten kapel, het was het centrum van de kleine agrarische gemeenschap.

In 1840-1843 is op de plek waar nu de pastorie staat een Waterstaatskerk gebouwd naar ontwerp van architect R. van Zoelen.^[1] Welke delen van de huidige pastorie onderdeel zijn van de oude waterstaatskerk, is niet bekend en op het blote oog niet direct vast te stellen. Middels nader bouwhistorisch onderzoek kan de bouwkundige fasering van het pand in kaart gebracht worden. Ten tijde van de Waterstaatskerk was een deel van het pand ook al als pastorie ingericht. Toen de nieuwe Urbanuskerk in 1876-1879 tot stand kwam, is het gehele pand als pastorie in gebruik genomen. Deze functie kent het gebouw tot op heden. Een belangrijk moment in de geschiedenis van deze plek is de bouw van station Duivendrecht (1993).

Beschrijving van het pand

De omgeving van de pastorie, gelegen nabij station Duivendrecht. Bron: google-maps.

Omgeving

De pastorie is gebouwd op een perceel aan de westzijde van de Rijksstraatweg, aan de zuidzijde van de Urbanuskerk. Kerk en pastorie staan met de rooilijn nagenoeg evenwijdig aan de straat en vormen de meest prominente bebouwing aan het plein alhier. Het plein vormt de huidige beëindiging van de Rijksstraatweg en de poort naar Station Duivendrecht.

Rondom de kerk en de pastorie is een tuin. De erfafscheiding van de tuin bestaat uit volgroeide bomen en struikgewas. Aan de voorzijde wordt het perceel door een ijzeren hek begrensd. Het perceel grenst aan de zuidzijde aan Station Duivendrecht (bouwjaar 1993). Aan de westzijde grenst het met een diepe tuin aan het spoor en aan de noordzijde grenst het perceel aan de Antoniushoeve (anno 1889, rijksmonument). Ten oosten van de pastorie is het stationsplein. Vanuit de tuin van is een zichtlijn richting het ‘Weidjespark’, een restant van het veenweidegebied zoals men dat hier aantrof voordat de verstedelijking haar intrede deed.

Bouwmassa en gevels

De pastorie staat op een rechthoekig grondvlak, is twee bouwlagen en een kap hoog en is met de voorgevel naar de straat georiënteerd. De gevels zijn opgetrokken uit schoonmetselwerk in kruisverband en zijn voorzien van een gepleisterde plint. De achtergevel is witgepleisterd. Het pand heeft een samengestelde kap, bedekt met grijze kruispannen en voorzien van gemetselde schoorstenen. Op de kap zijn geen dakkapellen gerealiseerd, waardoor de monumentaliteit van de kap toeneemt. De ramen zijn staand uitgevoerd met een kruisvormige roedeverdeling. Zij zijn aan de bovenzijde voorzien van een anderhalf-steens segmentboog of van een anderhalf-steens hanenkam. De ramen hebben een hardstenen onderdorpel.

Voorgevel

De voorgevel is symmetrisch van opzet en is drie traveeën breed. De middenrisaliet heeft een puntgevel en aan weerszijden gemetselde penanten. De puntgevel is voorzien van natuurstenen dekplaten en een halfronde gemetselde doorhangende pinakel. Op de begane grond is centraal de entree, daarboven een staand raam en in de top een rond raam. Aan de onderzijde van het ronde raam is een vlak van siermetselwerk. In de buitenste traveeën zitten op de begane grond en de verdieping een raam. De gevel wordt aan de zijden begrensd door gemetselde penanten en aan de bovenzijde door een fries van siermetselwerk en een geprofileerde gootlijst.

Zuidelijke zijgevel

De zijgevel is vier traveeën breed met links de serre met aangeluifde kap. Op de begane grond zitten vier vensters en een openslaande deur richting de tuin. Op de verdieping zitten rechts drie vensters. Tussen de derde en vierde travee zit over de hele hoogte van de gevel een uitkragende gemetselde schoorsteen. Verdeeld over het gevelvlak zijn eenvoudige muurankers.

Achtergevel

Aan de achterzijde is goed zichtbaar dat de pastorie een samengesteld pand is met een samengestelde kap. Twee bouwdelen zijn afgesloten door een zadeldak, beide daken zijn middels een kilgoot aan elkaar gekoppeld. De achtergevels zijn gepleisterd, de dakranden hebben een getrapt verloop en zijn van natuurstenen dekplaten voorzien. In het muurvlak van het noordelijke bouwdeel zitten eenvoudige muurankers. Links, in een twee-laags bouwdeel met plat dak, zit een raam op de begane grond en een raam op de verdieping. Rechts achter het hoofdbouwdeel zit over de hele breedte van de gevel een serre met een geprofileerde houten daklijst op consoles. Boven de serre bevinden zich op de verdieping twee ramen.

Noordelijke zijgevel

Tegen de noordelijke zijgevel zit de doorgang naar de kerk. Deze zijgevel is uitgevoerd in schoon metselwerk en is blind.

Interieur

Of en in hoeverre de oorspronkelijke plattegrond van de Waterstaatskerk nog herkenbaar is, is onbekend. Dit zou door nader bouwhistorisch onderzoek aangetoond moeten worden. Het interieur van de pastorie bevat monumentale elementen en valt daarom binnen de bescherming. De raamkozijnen zijn geprofileerd vormgegeven. Er zijn twee zwart granieten schoorsteenmantels met monumentale schoorsteenboezems, paneeldeuren in geprofileerde deurkozijnen, en-suite-deuren en verborgen raamluiken.

Bronnen:

1. Oud Duivendrechtse saecken, De Dom 125 jaar, deel I, nr. 4, jrg. 1, juni 2004

1. Oud Duivendrechtse Saecken, De Dom 125 jaar, deel II, nr. 4, jrg. 1 augustus 2004

1. H. E. Wesselink, Waardestelling St. Urbanuskerk, Duivendrecht, Amsterdam 2013

1. www.historischamstelland.nl